เทศกาลไหว้พระจันทร์

เทศกาลไหว้พระจันทร์เป็นเทศกาลที่ชาวจีนและชาวไทยเชื้อสายจีนให้ความสำคัญเป็นอย่างมาก โดยในปีนี้เทศกาลไหว้พระจันทร์จะตรงกับวันที่ 4 ตุลาคม 2560 ทั้งนี้เรามาลองศึกษาประวัติของเทศกาลนี้กันค่ะ

วันไหว้พระจันทร์จะจัดในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติ (เดือนกันยายนตามปฏิทินสากล) โดยในวันไหว้พระจันทร์ครอบครัวเชื้อสายจีนจะรวมตัวกับญาติพี่น้องเพื่อประกอบพิธีไหว้พระจันทร์ และร่วมเฉลิมฉลองโดยการแบ่งปันขนมไหว้พระจันทร์อันเป็นสัญลักษณ์ของความสามัคคี

ที่มา และความเชื่อของวันไหว้พระจันทร์
มีตำนานเรื่องเล่ามากมายเกี่ยวกับที่มาของเทศกาลไหว้พระจันทร์ หนึ่งในนั้นเป็นเรื่องเล่าเกี่ยวกับวีรบุรุษผู้หนึ่งนามว่า ‘โฮวอี้’ ชาวจีนเชื่อว่าในสมัยโบราณนั้นเกิดเหตุอาเพศขึ้น ทำให้อยู่ๆพระอาทิตย์ก็ขึ้นมาพร้อมกันทั้งหมด 10 ดวง นำมาซึ่งความร้อนระอุทั่วทุกแห่งหน พืชพันธุ์ต่างๆ พากันล้มตาย สร้างความเดือดร้อนแก่ราษฎรเป็นอย่างมาก ครานั้นได้ปรากฏซึ่งวีรบุรุษนามว่า ‘โฮวอี้’ ผู้มีฝีมือดีเลิศในด้านการยิงธนู โฮวอี้ได้ยิงพระอาทิตย์ตก เหลือเพียงแค่ดวงเดียวเพื่อส่องสว่างให้กับโลกต่อไป จากนั้นเขาจึงได้รับการยกย่องจากผู้คนและได้รับการแต่งตั้งให้เป็นกษัตริย์ ทว่าต่อมาไม่นาน ด้วยความหลงในอำนาจ กษัตริย์โฮวอี้ได้ใช้อำนาจกดขี่ราษฎรจนเป็นที่เกลียดชังของราษฎรเป็นอย่างยิ่ง

วันหนึ่งกษัตริย์โฮวอี้ได้รับยาอายุวัฒนะมาจากเทือกเขาคุณหลุน
นาง ‘ฉางเอ๋อ’ ผู้ซึ่งเป็นภรรยาหวาดกลัวเป็นอย่างยิ่งว่าหากกษัตริย์โฮวอี้ดื่มยาอายุวัฒนะเข้าไปแล้ว จะไม่มีวันสิ้นอายุขัยอันจะสร้างความเดือดร้อนไม่รู้จบ นางจึงได้แอบขโมยยาอายุวัฒนะมาดื่มเสียเอง จากนั้นจึงเหินขึ้นไปอยู่บนดวงจันทร์ และเริ่มต้นชีวิตอมตะในฐานะเทพธิดาแห่งดวงจันทร์ 

จนกระทั่งในสมัยของกษัตริย์ถังหมิงหวง ในราชวงศ์ถัง พระองค์ได้ฝันว่าได้ไปเยือนดวงจันทร์ และพบเทพธิดาฉางเอ๋อร่ายรำอย่างแช่มช้อยอยู่ ณ ที่นั้น เมื่อพระองค์ตื่นขึ้นจึงคิดอยากทำให้ความฝันนั้นเป็นจริง โดยพระองค์ได้รับสั่งให้จัดงานเฉลิมฉลองเพื่อเซ่นไหว้เทพธิดาแห่งดวงจันทร์ขึ้นในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 และงานเฉลิมฉลองซึ่งได้มีการคัดเลือกนางรำจากทั่วสารทิศเพื่อให้ร่ายรำหน้าพระที่นั่งของพระองค์

นอกจากนี้ยังมีตำนานอิงประวัติศาสตร์เกี่ยวกับขนมไหว้พระจันทร์ทีใช้ในการเซ่นไหว้อีกด้วยว่ามีที่มาจากสมัยปลายราชวงศ์หยวน ซึ่งเป็นราชวงศ์ที่ปกครองโดยชาวมองโกลผู้ซึ่งปกครองอย่างรัดเอาเปรียบชาวจีนเป็นอย่างมาก ดังนั้นชาวจีนจึงคิดอุบายเพื่อกวาดล้างชาวมองโกลออกจากประเทศจีน โดยการจัดงานไหว้พระจันทร์ขึ้น และให้มีการส่งมอบขนมแป้งก้อนกลมประหนึ่งว่าเป็นของขวัญ ซึ่งแท้ที่จริงนั้นไส้ในของขมได้ซ่อนจดหมายนัดแนะกันไว้ มีเนื้อความว่า “คืนนี้สามยาม ให้ทุกบ้านสังหารทหารมองโกลให้หมด”  เมื่อถึงเวลาจึงได้มีการตีระฆังขึ้นเป็นสัญญาณให้ทุกคนออกสู้รบ สุดท้ายชาวจีนสามารถกู้บ้านเมืองของตนเองกลับคืนมาได้ในที่สุด

พิธีการไหว้พระจันทร์

พิธีการไหว้พระจันทร์จะเริ่มขึ้นเมื่อดวงจันทร์ขึ้นเต็มที่แล้ว จะมีการจัดโต๊ะเพื่อวางของเส้นไหว้อันประกอบด้วยขนมมงคลต่างๆ ของจีน เช่น ขนมอี้ ขนมโก๋ ขนมเปี๊ยะ ขนมไหว้พระจันทร์ไส้ต่างๆ รวมถึงเครื่องประดับของผู้หญิง โดยของเซ่นไหว้ทั้งหมดนั้นจะต้องถูกนำมาจัดเรียงบนโต๊ะเซ่นไหว้โดยผู้หญิงเท่านั้น เนื่องจากเชื่อกันว่าพระจันทร์มีส่วนเกี่ยวข้องกับสตรี อันจะนำมาซึ่งความงามดังเช่นเทพธิดาฉางเอ๋อ หลังจากพิธีการไหว้พระจันทร์จบลง สมาชิกในครอบครัวจะแบ่งขนมไหว้พระจันทร์กันรับประทาน ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความกลมเกลียว สามัคคีกันภายในครอบครัว